Bronşit, akciğerlerinize hava taşıyan bronşiyal tüplerin iç yüzeyinin iltihaplanmasıdır. Bronşiti olan kişiler genellikle rengi değişebilen kalınlaşmış mukusu öksürür. Bronşit akut veya kronik olabilir.
Çoğunlukla soğuk algınlığı veya başka bir solunum yolu enfeksiyonundan gelişen akut bronşit çok yaygındır. Daha ciddi bir durum olan kronik bronşit, sıklıkla sigara içilmesine bağlı olarak bronşiyal tüplerin iç yüzeyinin sürekli olarak tahriş olması veya iltihaplanmasıdır.
Soğuk algınlığı olarak da adlandırılan akut bronşit, öksürük haftalarca oyalanabilse de, genellikle bir hafta ila 10 gün içinde kalıcı etkiler olmaksızın iyileşir.
Bununla birlikte, tekrarlayan bronşit nöbetleriniz varsa, tıbbi müdahale gerektiren kronik bronşitiniz olabilir. Kronik bronşit, kronik obstrüktif akciğer hastalığına (KOAH) dahil olan durumlardan biridir.
Bronşit belirtileri
Akut bronşit veya kronik bronşit için belirti ve semptomlar şunları içerebilir:
• Öksürük
• Berrak, beyaz, sarımsı gri veya yeşil renkte olabilen mukus (balgam) üretimi - nadiren kanla çizilebilir
• Yorgunluk
• Nefes darlığı
• Hafif ateş ve titreme
• Göğüs rahatsızlığı
Akut bronşitiniz varsa, hafif baş ağrısı veya vücut ağrıları gibi soğuk algınlığı semptomlarınız olabilir. Bu semptomlar genellikle yaklaşık bir hafta içinde düzelirken, birkaç hafta süren bir öksürüğünüz olabilir.
Kronik bronşit, en az üç ay süren üretken bir öksürük olarak tanımlanır ve en az iki yıl üst üste tekrarlayan nöbetler görülür.
Kronik bronşitiniz varsa, öksürüğünüzün veya diğer semptomların kötüleştiği dönemler yaşamanız olasıdır. Böyle zamanlarda kronik bronşitin yanı sıra akut enfeksiyonunuz olabilir.
Ne zaman doktora görünmeli?
Öksürüğünüz varsa doktorunuza görünün:
• Üç haftadan fazla sürer
• Uyumanı engeller
• 38 C yüksek ateş eşlik ediyor
• Renksiz mukus üretir
• Kan üretir
• Hırıltılı solunum veya nefes darlığı ile ilişkilidir
Bronşit nedenleri
Akut bronşite genellikle virüsler neden olur, tipik olarak soğuk algınlığı ve gribe (influenza) neden olan aynı virüsler. Antibiyotikler virüsleri öldürmez, bu nedenle bu tür ilaçlar çoğu bronşit vakasında yararlı değildir.
Kronik bronşitin en yaygın nedeni sigara içmektir. Ortamdaki veya işyerindeki hava kirliliği ve toz veya zehirli gazlar da duruma katkıda bulunabilir.
Risk faktörleri
Bronşit riskinizi artıran faktörler şunları içerir:
• Sigara içmek. Sigara içen veya sigara içen biriyle yaşayan kişiler hem akut bronşit hem de kronik bronşit açısından daha yüksek risk altındadır.
• Düşük direnç. Bu, soğuk algınlığı gibi başka bir akut hastalıktan veya bağışıklık sisteminizi tehlikeye atan kronik bir durumdan kaynaklanabilir. Daha yaşlı yetişkinler, bebekler ve küçük çocuklar enfeksiyona karşı daha savunmasızdır.
• İş yerinde tahriş edici maddelere maruz kalma. Tahıllar veya tekstiller gibi belirli akciğer tahriş edicilerinin etrafında çalışırsanız veya kimyasal dumanlara maruz kalırsanız, bronşit gelişme riskiniz daha fazladır.
• Midede reflü. Tekrarlanan şiddetli mide ekşimesi nöbetleri boğazınızı tahriş edebilir ve sizi bronşite daha yatkın hale getirebilir.
Komplikasyonlar
Tek bir bronşit atağı genellikle endişe kaynağı olmasa da, bazı insanlarda zatürreye neden olabilir. Bununla birlikte, tekrarlanan bronşit nöbetleri, kronik obstrüktif akciğer hastalığınız (KOAH) olduğu anlamına gelebilir.
Önleme
Bronşit riskinizi azaltmak için şu ipuçlarını izleyin:
• Sigara dumanından kaçının. Sigara dumanı, kronik bronşit riskinizi artırır.
• Aşı olun. Birçok akut bronşit vakası bir virüs olan influenzadan kaynaklanır. Yıllık grip aşısı yaptırmak sizi gripten korumaya yardımcı olabilir. Bazı pnömoni türlerine karşı koruyan aşılamayı da düşünmek isteyebilirsiniz.
• Ellerinizi yıkayın. Viral enfeksiyon kapma riskinizi azaltmak için ellerinizi sık sık yıkayın ve alkol bazlı el dezenfektanları kullanmayı alışkanlık haline getirin.
• Cerrahi maske takın. KOAH’ ınız varsa, iş yerinde toza veya dumana maruz kalırsanız ve örneğin seyahat ederken kalabalığın arasında olacaksanız yüz maskesi takmayı düşünebilirsiniz.
Bronşitin teşhisi
Hastalığın ilk birkaç gününde bronşitin belirti ve semptomlarını soğuk algınlığından ayırt etmek zor olabilir. Fizik muayene sırasında doktorunuz siz nefes alırken akciğerlerinizi yakından dinlemek için bir stetoskop kullanacaktır.
Bazı durumlarda doktorunuz aşağıdaki testleri önerebilir:
• Göğüs röntgeni. Göğüs röntgeni, zatürree veya öksürüğünüzü açıklayabilecek başka bir durum olup olmadığını belirlemeye yardımcı olabilir. Sigara içiyorsanız veya şu anda sigara içiyorsanız, bu özellikle önemlidir.
• Balgam testleri. Balgam, ciğerlerinizden öksürdüğünüz mukustur. Antibiyotiklerin yardımcı olabileceği hastalıklarınız olup olmadığını görmek için test edilebilir. Balgam ayrıca alerji belirtileri açısından da test edilebilir.
• Pulmoner fonksiyon testi. Bir solunum fonksiyon testi sırasında, spirometre adı verilen, ciğerlerinizin ne kadar hava tutabildiğini ve ciğerlerinizden ne kadar hızlı hava alabileceğinizi ölçen bir cihaza üflersiniz. Bu test astım veya amfizem belirtilerini kontrol eder.
Tedavi
Çoğu akut bronşit vakası, genellikle birkaç hafta içinde, tedavi olmaksızın iyileşir.
İlaçlar
Çoğu bronşit vakasına viral enfeksiyonlar neden olduğu için antibiyotikler etkili değildir. Bununla birlikte, doktorunuz bakteriyel enfeksiyonunuz olduğundan şüphelenirse, antibiyotik yazabilir.
Bazı durumlarda doktorunuz aşağıdakiler dahil başka ilaçlar önerebilir:
• Öksürük ilacı. Öksürüğünüz sizi uyumaktan alıkoyuyorsa, yatmadan önce öksürük kesici ilaçları deneyebilirsiniz.
• Diğer ilaçlar. Alerjiniz, astımınız veya kronik obstrüktif akciğer hastalığınız (KOAH) varsa, doktorunuz akciğerlerinizdeki iltihaplanmayı azaltmak ve daralmış geçişleri açmak için bir inhaler ve başka ilaçlar önerebilir.
Terapiler
Kronik bronşitiniz varsa, solunum terapistinin size nasıl daha kolay nefes alacağınızı öğrettiği ve egzersiz yapma yeteneğinizi artıran bir solunum egzersiz programı olan pulmoner rehabilitasyondan yararlanabilirsiniz.
Yaşam tarzı ve evde yapılabilecekler
Daha iyi hissetmenize yardımcı olmak için aşağıdaki kişisel bakım önlemlerini deneyebilirsiniz:
• Akciğer irritanlarından kaçının. Sigara içmeyin. Hava kirlendiğinde veya boya veya güçlü dumanlı ev temizleyicileri gibi tahriş edici maddelere maruz kaldığınızda maske takın.
• Nemlendirici kullanın. Ilık, nemli hava, solunum yollarınızdaki öksürükleri giderir ve mukusu gevşetir. Ancak su kabında bakteri ve mantar oluşumunu önlemek için nemlendiriciyi üreticinin önerilerine göre temizlediğinizden emin olun.
• Dış ortamlarda bir yüz maskesi kullanın. Soğuk hava öksürüğünüzü şiddetlendirir ve nefes darlığına neden olursa, dışarı çıkmadan önce soğuk hava yüz maskesi takın.